Przed 1847 rokiem w Dębie nikt nie umiał czytać i pisać, więc utworzono tzw. szkołę zimową, w której w późniejszych latach uczyli powstańcy z 1863 r. oraz wędrowni nauczyciele, którzy otrzymywali wynagrodzenie w postaci skromnych garści zboża, ćwierci ziemniaków oraz złotego reńskiego. Była to pierwsza placówka oświatowa w naszej okolicy.
Podczas budowy Państwowej Fabryki Amunicji nr 3 w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego na terenie dóbr Tarnowskiego powstało obok wsi Dęba osiedle pracownicze, późniejsze miasto. Z rozwojem tego miasta położonego w malowniczej Puszczy Sandomierskiej związane są losy naszej szkoły.
W maju 1951 r. Kuratorium Okręgu Szkolnego w Rzeszowie wyraziło zgodę na otwarcie z dniem 1 września 1951 klasy ósmej, która dała początek Jedenastoletniej Szkole Rozwojowej. Tak rozpoczyna się historia Liceum Ogólnokształcącego, które mieściło się w budynku obecnego szpitala wewnętrznego. Nowe liceum, to wówczas pierwsza szkoła średnia na tym terenie.
Dyrektorem "jedenastolatki" był Tadeusz Pociej, a po jego wyjeździe do Przemyśla funkcję tą sprawowała Rozalia Moszczyńska. Od 1 IX 1954 r. dyrektorem szkoły była Irena Kwiatkowska, a jej zastępcą - Bronisława Lis. Do klasy ósmej, która liczyła 44 uczniów, przyjęto młodzież z okolicznych wiosek aż po Kolbuszową. Dla dziewcząt otwarto internat, którego opiekunem była Helena Kozicka.
M?odzie? szkolna przygotowywa?a wyst?py artystyczne, z którymi wyje?d?a?a do pobliskich szkó?, a uzyskane pieni?dze z wyst?pów przekazywa?a na potrzeby szko?y. Komitet Rodzicielski organizowa? zabawy, z których dochód przeznacza? na urz?dzenie pracowni. Bardzo oddanym szkole by? przewodnicz?cy Komitetu Kazimierz Rupental. Otwarcie klas licealnych wymaga?o zatrudnienia w szkole specjalistów do nauczania poszczególnych przedmiotów. I tak od 1 wrze?nia 1952 r. a wi?c, gdy by?a ju? klasa dziewi?ta, Kuratorium skierowa?o do pracy Romualda Gondka (j. polski), Stanis?awa Kwolka (historia i j. ?aci?ski), Teres? Stanek-Kwolkow? (historia) i Tadeusza W?grzynka (matematyka, przysposobienie wojskowe). Od 1 IX 1953 r. prac? podj?li: Jan Tomasik (matematyka), W?adys?aw Musia? (fizyka), Wies?awa Bielakiewicz-Musia?owa (j.?aci?ski), Jan Burz (geografia), Tadeusz Portas (biologia), W?adys?aw Korzeniowski (wychowanie fizyczne), Zdzis?aw Ko?odzi?ski (j. rosyjski). W nast?pnych latach do pracy przyszli: Anna Dryll (geografia), Irena Siemianowska (chemia), Irena Paszta (j. angielski), Józef Mago? (j.polski), Józef Anto?czyk (biologia), Wiktoria Anto?czyk (wychowanie fizyczne), Cecylia Rybak (matematyka), Henryk Mikulski (fizyka), Józef Jakubowicz (matematyka).
Warunki w nowym ?rodowisku by?y trudne, dlatego p?ynno?? kadry nauczycielskiej trafiaj?cej do Nowej D?by, najcz??ciej z nakazu pracy, by?a du?a. 27 pa?dziernika 1954 zosta? oddany do u?ytku nowy budynek szkolny. 15 i 16 maja 1955 odby?a si? pierwsza matura, któr? zdawa?o 24 uczniów. W dniach 30 V - 2 VI odby? si? za? egzamin ustny. Wszyscy abiturenci zdali egzamin pomy?lnie. Przewodnicz?cym Komisji by? dyrektor Liceum w Tarnobrzegu Jan Tokarz. W czasie matury obecni byli Stanis?aw Orze? - literat oraz Stanis?aw Kozdra? - wizytator Kuratorium z Rzeszowa. W dniu 26 XI 1955 r. w 100. rocznic? ?mierci A. Mickiewicza odby? si? "Wieczór Mickiewiczowski", w czasie którego wystawiona zosta?a II cz??? "Dziadów". Spektakl przygotowa? Romuald Gondek. Od 14 XII 1956 r. na ?yczenie rodziców wprowadzona zosta?a nauka religii, której uczy? Jerzy Blira, a pó?niej ks. Henryk ?agocki. Po tragicznych wydarzeniach w Budapeszcie jesieni? 1956 r. uczy?y si? w naszej szkole dzieci w?gierskie.
16 listopada 1959 r. otwarto w szkole gabinet stomatologiczny, który wyposa?y? dyrektor szpitala dr Kaczor. 21 listopada odby?a si? pierwsza uroczysto?? z okazji Dnia Nauczyciela.
W zwi?zku z rozwojem miasta i potrzebami Zak?adów Metalowych 15 IX 1960 r. zosta?a zorganizowana Zasadnicza Szko?a Zawodowa, w 1963 r. Zaoczne Technikum Mechaniczno - Elektryczne dla pracuj?cych, a w roku 1964 Technikum Mechaniczne dla m?odzie?y, które by?o szko?? rozwojow? i jedyn? szko?? ?redni? zawodow? na tym terenie. Wszystkie szko?y mie?ci?y si? w budynku Liceum. Mia?y one zapewni? wykwalifikowanych pracowników macierzystemu zak?adowi pracy. Patronat nad tymi szko?ami sprawowa?y ZM "Dezamet".
Dyrektorem szko?y by? wówczas Stanis?aw Walczyna, a jego zast?pc? Bronis?awa Lis. Od 1 marca 1961 r. dyrektorem zosta? Józef Jakubowicz. Niecodzienn? uroczysto?? prze?ywa?a szko?a w dniu 31 XII 1961 r., kiedy to równocze?nie z nadaniem praw miejskich osiedlu D?ba nazwy Nowa D?ba, Szko?a Podstawowa i Liceum Ogólnokszta?c?ce otrzyma?o imi? Bohaterów Gwardii i Armii Ludowej. Od 1 IX 1965 r. LO stanowim odr?bn? szko?? zgodnie z decyzj? Kuratorium w Rzeszowie. Nast?pi? rozdzia?, w wyniku którego powsta?o LO i Szko?a Podstawowa. Decyzja o podziale dotychczasowej jedenastolatki podyktowana by?a z jednej strony wzgl?dami administracyjnymi, a z drugiej du?? liczb? oddzia?ów. LO kierowa? mgr Stanis?aw Kwolek. Patronat nad szko?? sprawowa?y Zak?ady Metalowe, które ?wiadczy?y nieocenion? pomoc, szczególnie, gdy dyrektorem naczelnym by? Gustaw Krupa
. M?odzie? by?a niezwykle ciekawa ?wiata, a nauczyciele m?odzi, wi?c corocznie organizowane by?y wycieczki krajoznawcze w Tatry, Pieniny, Beskid ?l?ski, w Góry ?wi?tokrzyskie, do Krakowa i Warszawy. W dniu 27 XI 1971 r. oddana zosta?a linia kolejowa ??cz?ca Now? D?b? z Kolbuszow?. W uroczysto?ci tej wzi??a udzia? m?odzie? wszystkich szkó? oraz przedstawiciele miejscowych zak?adów pracy i instytucji. Ju? nast?pnego dnia zacze?y kursowa? poci?gi mi?dzy Now? D?b? a Rzeszowem. Od maja 1972 r. wprowadzono pe?ny rozk?ad jazdy poci?gów. M?odzie? z okolicznych miejscowo?ci mog?a doje?d?a? poci?gami do szko?y. W zwi?zku z akcj? "szukamy rezerw" w roku szkolnym 1976/77 po??czono dyrekcj? SP nr 1 i LO. Dyrektorem obu szkó? zosta? mgr Józef Anto?czyk, a zast?pc? mgr Zofia Bory?ska. By?y dyrektor Liceum mgr Stanis?aw Kwolek obj?? kierowanie ZSZ. W szkole od 1965 r. dzia?a? Zwi?zek Harcerstwa Polskiego. W dniu 14 marca 1979 r. odby?a si? uroczysto?? nadania Szczepowi Dru?yn HSPS przy LO imienia "J?drusiów". W swojej pracy dru?yny utrzymywa?y sta?y kontakt z "J?drusiami". Cz?stymi go??mi harcerzy byli: m.in. Eugeniusz D?browski - pisarz, Tadeusz Szewera - redaktor. Byli oni cz?onkami oddzia?u partyzanckiego - "Jedrusie". Z inicjatywy harcerzy odby?o si? w szkole wiele uroczysto?ci patriotycznych. Harcerze pomagali ludziom samotnym i chorym. Organizowali rajdy i wycieczki. Opiekunami harcerzy byli mgr Maria Kasak i mgr Józef Anto?czyk - dyrektor szko?y. W ?yciu kulturalnym Nowej D?by ?ywy udzia? bra?a wówczas m?odzie? naszych szkó?.
W roku szkolnym 1981/82 utworzony zosta? Zespó? Szkó? Ogólnokszta?c?cych, w sk?ad którego wesz?a SP i LO. Zespo?em kierowa? mgr Józef Mikulski. Po jego odej?ciu na emerytur? dyrektorem Zespo?u Szkó? Ogólnokszta?c?cych zosta? mgr Zofia Bory?ska, a jej zast?pcami mgr Józef Mago? i mgr Anna Tabor. Z dniem 1 IX 1985 r. otwarte zosta?o ?rednie Studium Zawodowe. By?a to szko?a wieczorowa o kierunku administracyjno - biurowym oparta na podbudowie szko?y podstawowej, a pó?niej szko?y zawodowej. Dawa?a wykszta?cenie ?rednie. Dzia?a?a ona do 1994 r. Wykszta?ci?a 206 absolwentów. Egzamin dojrza?o?ci z?o?y?o 84 s?uchaczy. Niektórzy z nich podj?li studia wy?sze.
1 IX 1990 r. Kuratorium O?wiaty i Wychowania w Tarnobrzegu powo?a?o zbiorowy zak?ad szkolny o nazwie Zespó? Szkó? w Nowej D?bie którego dyrektorem do roku 2002 by?a nadal mgr Zofia Bory?ska. W chwili obecnej szko?? kieruje dyrektor mgr El?bieta Koz?owska, a jej zast?pc? jest mgr Janina ?cibisz.

W skład ZS weszły:
* Liceum Ogólnokształcące
* Liceum Ekonomiczne
* Średnie Studium Zawodowe,
a od roku szkolnego 1999/2000:
* Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
* Policealne Studium Zawodowe
* Liceum Handlowe dla Dorosłych

Wszystkie szko?y mie?ci?y si? w budynku Liceum Ogólnokszta?c?cego. Od 1990 r. wróci?a religia do szkó?, a opiek? duszpastersk? nad m?odzie?? sprawuje parafia MBKP, której proboszczem jest ks. pra?at Mieczys?aw Wolanin - dziekan diecezjalny, duszpasterz nauczycieli. 4 czerwca 1992 szko?a zmieni?a swojego patrona; zosta? nim Jan Kochanowski. Z tej okazji ods?oni?to pami?tkow? tablic? z popiersiem najwybitniejszego poety polskiego renesansu oraz tablic? z napisem "Cnota skarb wielki, cnota klejnot drogi". Dzie? 4 czerwca jest zarazem obchodzonym uroczy?cie ?wi?tem szko?y. 40-lecie istnienia szko?y upami?tniono wydaniem monogfrafii Liceum pt. "Szko?a wczoraj i dzi?".
Uczniowie naszej szko?y co roku bior? udzia? w olimpiadach i konkursach przedmiotowych zajmuj?c czo?owe miejsca. Uczniowie naszego liceum nale?? m. in. do zespo?u tanecznego "D?bianie", sekcji sportowych w miejscowym klubie "Stal", Bractwa Rycerskiego Miasta Nowa D?ba oraz do ró?nych kó?ek i organizacji pozaszkolnych. 16 czerwca 2001 r. odby?a si? uroczysto?? oraz Zjazd Absolwentów zwi?zane z 50-t? rocznic? powstania Liceum Ogólnokszta?c?cego. Do roku 2001 Liceum uko?czy?o 3025 absolwentów.
Ró?norodno?? form pracy, zaanga?owanie, po?wi?cenie mimo trudnych warunków, dobrze ?wiadczy o wychowawcach. Celem pracy wychowawczej jest kszta?cenie postaw twórczych m?odzie?y, wspieranie ró?nych inicjatyw, rozbudzanie uczu? akceptacji innych, samodzielno?ci, krytycyzmu, s?u?enie ludziom i krajowi. Staramy si? tego dokona? mi?dzy innymi poprzez:
* piel?gnowanie szkolnych tradycji, obrz?dów takich jak: dzie? patrona, wigilia, ?lubowanie klas pierwszych, po?egnanie uczniów klas czwartych, uroczyste wr?czanie dyplomów, zjazdy absolwentów i inne;
* prace w ko?ach zainteresowa? (cz?sto prowadzonych spo?ecznie);
* propagowanie olimpiad i konkursów przedmiotowych;
*wydawanie przez m?odzie? w?asnych gazetek;
* dzia?alno?? Szkolnego Klubu Sportowego.

Chcemy by młodzież czuła się związana ze szkołą, rozwijała swoje zainteresowania i prezentowała swój dorobek.
Historia szkoły została oparta na książce okolicznościowej
" 50 lat Liceum Ogólnokształcącego" wydanej pod redakcją : mgr Zofia Boryńska, mgr Romuald Gondek, mgr Maria Kasak, mgr Jerzy Sudoł, mgr Elżbieta Kozłowska i mgr Janina Ścibisz.